Het einde is nabij

Het einde is nabij


Hieronder vindt u de tekst zoals hij door Johan Petit en Adriaan Van Aken uitgesproken werd tijdens de voorstelingen.
De gewone tekst zijn de woorden van Adriaan, de vette tekst de woorden van Johan.

Dit is Johan Petit.
En dit is Adriaan Van Aken.
Wij hebben, wat deze avond betreft, eigenlijk maar één grote wensdroom. Eén vurig verlangen. En dat is een liedje spelen. Maar voor we daar toe komen, moeten we eerst een hele lange uitleg doen.
En die hele langen uitleg is eigenlijk een lezing. Een lezing over melancholie.
De rode draad van deze lezing is een interview dat Christophe Vekeman afnam van Luc De Vos in opdracht van de krant De Morgen. Bijzonder aan dit interview is dat het achteraf het laatste interview bleek te zijn dat de man ooit gegeven heeft. Hij vertelde een aantal zeer pertinente zaken die geweldig in ons kraam bleken te passen.
Het is een lezing bestaande uit 9551 woorden...
En de woorden die we nu uitspreken, horen daar niet bij. Die zijn (haha) volstrekt geïmproviseerd.
De lezing bestaat uit een proloog, een inleiding, drie delen en een lied. En een applaus.
Het applaus is evenwel niet verplicht. Voor de mensen die theater vooral ervaren als tijd die voorbijgaat wil ik verder nog even aanstippen dat het derde deel aanmerkelijk korter is dan de twee vorige delen. Het is bijna een epiloog, maar moet gezien zijn inhoud, toch als een volwaardig deel worden beschouwd.
De lezing is ontstaan in koffiebars. Het is te zeggen: thuis achter onze computer tipten wij allerhande teksten. Vervolgens mailden we ze naar elkaar, waarna we in allerhande hippe koffiebars onze teksten aan elkaar voor lazen en bediscussieerden. Adriaan was er eerst tegen, tegen hippe koffiebars. Hij vond hippe koffiebars voos. Maar ik vind hippe koffiebars niet voos. Hippe koffiebars zijn een recent fenomeen waardoor het personeel meestal frisse jonge mensen zijn die hun werk met plezier en enthousiasme doen. En wat vaak vergeten wordt, is dat de ouwe bruine café’s waar iedereen altijd zo nostalgisch over doet, ook ooit, op een moment in de tijd, toen ze opengingen, nieuwe café’s zijn geweest. Ook met nieuwe, frisse mensen achter de toog, met frisgewassen gordijnen voor de ramen. Wat ik wil zeggen is dit: een hippe koffiebar is eigenlijk gewoon een bruin café van de toekomst.
Tegen deze argumenten kon ik niet op. Maar als tegengewicht gingen we af en toe ook naar een tearoom.
Een hippe koffiebar die niet hip is noemen ze een tearoom.
Ik herinner mij dat we aan den terminus van tram 7 in mortsel...
In het Zoet Hoekske !
Daar heb ik toen een uitsmijter gegeten. En gij, johan een toast cannibale.

PROLOOG

Als tienerjongen maakte ik bijna elke avond een wandeling langs de Scheldekaaien.  Om de zonsondergang te bekijken zoals die - ook toen al - plaatsgreep boven Linkeroever. Ik deed dan mijn uiterste best om daar vanalles bij te voelen. En over die gevoelens schreef ik dan bij thuiskomst liedjes en gedichten. Heel vaak bij kaarslicht. Of badend in het schijnsel van de volle maan.

Wat ik zoal voelde? Vermoedelijk mijn eigen nietigheid ten overstaan van de grootsheid van natuurverschijnselen als een ondergaande zon of een wassende maan. Schoonheid die altijd gepaard ging met tristesse. Geen te mijden vorm van tristesse, maar een tristesse die ik zelf opzocht, misschien zelfs deels zelf creëerde.

Het was in die tijd dat ik de theorie ontwikkelde dat de maan geen hemellichaam was, maar een gat in de nacht. Dat de nacht dus een tunnel was en de maan het licht aan het einde ervan. Wie zijn ogen samenknijpt kan er zich misschien iets bij voorstellen. Wat daarachter te vinden is? Dat is geheim. Maar vast en zeker iets groots en belangwekkends. Misschien wel de oplossing voor al onze problemen?

INLEIDING

Beste Johan,

Adriaan hier. Wij kennen mekaar wel zo'n beetje. Net als jij ben ik theatermaker. Van een heel ander slag weliswaar. Al kent ons werk aan de basis best veel gelijkenissen. Een belangrijk verschil echter, is dat mijn toneelstukken - en dan bedoel ik ook echt AL mijn toneelstukken - steevast 'melancholisch' worden genoemd. Zoals jij bekend staat als energiek en blij-optimistisch, is jou dat beslist nog nooit overkomen.Nochtans gaat er misschien wel evenveel blij-optimisme schuil in mijn stukken als er melancholie schuilgaat in de jouwe. Al gebruik ik het woord 'schuilgaan' hier natuurlijk heel bewust.

Weet je wat straf is? Dat ik tot voor kort niet eens wist wat het woord 'melancholie' eigenlijk betekent. Ik leefde in de veronderstelling dat het van het Franse woord 'mélange' was afgeleid en dus 'mengeling' wil zeggen - melancholie als onzuivere mix van wanhopige gedachten en dito gevoelens -  terwijl het van oorsprong een Griekse term is uit de medische sfeer. Voor de Oude Grieken was een melancholicus simpelweg 'iemand met een teveel aan zwarte gal'. Ook linkte ik het woord 'melancholie' altijd aan het woord 'nostalgie'. Allicht omdat beide begrippen een beweging naar achteren in zich dragen. Nostalgie is zoveel als 'verlangen naar vroeger (toen alles beter was)', melancholie zou over verlangen naar 'een verloren paradijs' gaan, naar een staat van zijn die lichter is en makkelijker om dragen.

Nu vind ik - net als jij trouwens - bewegingen naar achteren doorgaans weinig interessant. Tenzij die beweging naar achteren wordt aangewend om vervolgens een fikse beweging naar voren te maken. Zoals het naar achteren trekken van het elastiek van een katapult noodzakelijk is om je steen zo ver mogelijk naarvoren te schieten. En het is daar dat ik wil zijn. Niet in het verleden. Maar hier en nu. Met de blik op de toekomst.

Ik heb geleerd hoe de betekenis van het woord 'melancholie' doorheen de eeuwen constant veranderd is. Dat opent mogelijkheden. Want bijgevolg is het dus niet pretentieus of onbescheiden om een eigen, hedendaagse definitie te gaan ontwikkelen. En dat is precies wat ik van plan ben, want met de definitie die vandaag dominant is, kan ik écht niet leven. Die gaat terug op psychoanalist Sigmund Freud, die melancholie als een geestesziekte beschouwt, nauw verwant aan de depressie. Voornaamste verschil? Van een depressie kan je genezen, melancholie is voor het leven.

Mij lijkt melancholie iets anders en iets beters te zijn. Iets waar ik niet per se vanaf wil ook. Sterker nog, er zijn nogal wat mensen die ik meer melancholie zou willen aanraden. Zij die aan de macht zijn bijvoorbeeld. Melancholie vormt een uitstekende menselijke buffer tegen alle vormen van autoritair gedrag, omdat het wie zwak is of ziek, overgevoelig of lui, altijd mee aan boord zal willen houden.

Ik wil het begrip melancholie graag opentrekken. Het weghalen uit de strikt persoonlijke sfeer. De maatschappelijke dimensie ervan blootleggen. En ook en vooral wil ik onderzoeken waar melancholie een kracht kan zijn in plaats van een gebrek.

Beste Johan, je voelt mij al aankomen. Ik wil je hierbij graag uitnodigen om mee te doen. Niet zomaar, maar om de reden die ik daarnet aanhaalde: niemand die in jou een melancholicus zou vermoeden. Jij zou een ultiem geheim wapen kunnen zijn. En wie weet houden we er iets concreets aan over, een toneelstuk bijvoorbeeld, of, in het slechtste geval, een theatrale lezing. Maar laat ik niet op de zaken vooruitlopen.

Er is zonet een koffiebar opengegaan bij mij in de buurt. Hippe bedoening wel, maar ik wil het erop wagen. Zullen we daar eens afspreken om het erover te hebben?

Beste groet,
Adriaan

DEEL 1
MELANCHOLIE IS DANSEN EN HUILEN TEGELIJKERTIJD

SLIDE
Elk van mijn songs moet een boodschap hebben. Zo ben ik.
Een beetje paternalistisch. Sorry.
Ik heb een moraal nodig. Ik wil een verhaal vertellen.
En heel vaak gaat er iemand dood aan het einde. Sorry.
Of gebeurt er iets dat niet echt 'happy' is.

Ik denk dat het leven gewoon zo is.
Niet alleen geluk. Niet alleen tristesse.
Maar de beide, tegelijk. Melancholie.

Het is niet omdat we dansen
dat we onze problemen moeten verstoppen.
Het is belangrijk om erop te dansen.
Zo genees je van de bruutheid van het leven.
Je kan dansen en huilen tegelijkertijd.
(STROMAE op het Nederlandse tv-programma College Tour)

ADRIAAN IN AUDIO

Beste Johan,
Ik heb de quote van Stromae uitgetypt. Past mooi in mijn betoog dat melancholie overal is (en van iedereen). Het is geen apart hoekje waarin een stel enkelingen zit te huilen, maar een belangwekkend fenomeen dat vervlochten is met het hele leven. 'Dansen en huilen tegelijkertijd'. Bevat dat niet alle componenten om een nieuwe definitie van melancholie mee te gaan samenstellen? 

SLIDE
HUILEN + DANSEN + TEGELIJKERTIJD = MELANCHOLIE?

1) Huilen associëren we als vanouds met de melancholische stemming. Tristesse ligt altijd op zijn minst 'op de loer'. 

2) Maar! Dansen voegt er beweging aan toe. Speelsheid ook. Het plaatst iets tegenover de stilstand, de verveling en de teneergeslagenheid die altijd met melancholie worden geassociëerd. Al te vaak wordt de melancholicus eenzijdig van zijn lijdende kant getoond. En lijden, dat doet niemand 24/24.

3) Het woord 'tegelijkertijd' verbindt 'huilen' met 'dansen', plaatst huilen en dansen in hetzelfde moment, in dezelfde actie. Zo ontstaat een mooie paradox (een schijnbare tegenstelling, een tegenstelling die er dus geen is): tegelijk dansen en huilen is voor de meeste mensen misschien geen courante praktijk, maar fysiek en mentaal is het perfect mogelijk.

Zelf heb ik het ooit zo verwoord:

SLIDE
Een goed melancholicus, verzuipt niet per se in de melancholie.
Hij zwemt erin rond, met krachtige slag.
En geregeld spendeert hij tijd aan de rand van het zwembad,
om de boel in overschouw te nemen.
Om naar de meisjes te kijken bijvoorbeeld,
want niks menselijks is hem vreemd.

Melancholie is dus niet alleen een donker en onheilspellend gegeven, het heeft ook een speelse inslag. Het is geen spel op leven en dood. Maar een spel zondermeer. Een spel met de eigen eindigheid. Een spel dat de dingen in perspectief plaatst: maar een spel. En daardoor waarachtig en levenskrachtig. In die zin is het misschien toch niet geheel van de pot gerukt om melancholie te omschrijven als een 'mélange', als een 'mengeling'. Dat maakt ondermeer het verschil tussen melancholie en 'gemis' duidelijk, ook twee termen die vaak door mekaar worden gehaald. 

SLIDE
GEMIS = OORZAAK EN GEVOLG

Gemis, dat is oorzaak en gevolg. Oorzaak: een geliefde gaat dood. Gevolg: je mist die geliefde. Dat lijkt me helder. Melancholie is door zijn gemengde en gelaagde karakter een heel stuk complexer Wat je mist, is niet per se (oorzakelijk) bepaald en laat zich dan ook niet zo vlot benoemen.

SLIDE
MELANCHOLIE = GEMIS ZONDER OORZAAK

Toen Adriaan deze tekst aan mij voorlas, toen zaten wij in de Klatsch. En de Klatsch is een extreem hippe koffiebar. De Klatsch is zo hip dat ge daar gene koffie met melk kunt krijgen. Wel ne cafe latte, ne latte machiato, ne cappuccino en ne flat white. Maar dus gene gewone koffie met melk. En dat komt doordat — want die Klatschgast heeft dat heel lang tegen ons staan uitleggen — omdat zun heel veel moeite steken in het just branden van hunne koffie, in het just zetten van hunne koffie, met de juste machines op de juste temperatuur. Als ge dan daarna zo melk in die koffie gaat liggen doen. Dan maakt ge die koffie kapot. Dat is een beetje hetzelfde alsof ge ijsblokskes in een goei glas rooie wijn zou doen, omdat ge uwe rooie wijn graag 'fris' drinkt. Dan zijt ge eigenlijk nen debiel. Allé, zo heeft die Klatschgast dat toen niet gezegd, maar zo bedoelde hij het wel. En daarom, omdat wij geen debielen wouen zijn en ook omdat wij die gast niet zeer wouen doen, want die was bekan aant schreeuwen, hebben Adriaan en ik onze koffie toch maar zo opgedronken.

Wij zaten daar dus koffie te drinken en toen Adriaan dat stuk tekst aan mij voorlas over dat melancholie een gemis is zonder oorzaak, toen was kik daar eigenlijk wel wat van gepakt. Omdat ik dat zo just gezegd, allé, geschreven vond. Maar tegelijk werd ik daar ook een beetje lastig van. Want met die omschrijving maakte hij melancholie tegelijk ook ongrijpbaar: een gemis dat nergens begint en nergens eindigt, dat oneindig onoplosbaar voort blijft duren. Daar kunt ge niet met weg. Hoe kunt ge daar nu mee...  Hoe, op welke manier moet ge daar nu mee...

En dan ben ik ne googeltocht begonnen. Want als ik iets niet weet dan begin ik te googelen. Andere mensen gaan dan naar ne pscholoog of ne yogaloog, maar ik begin dus te googelen. En het eerste wat ik tegenkwam was het begrip 'onheelbare gespletenheid'. Een begrip uit de romantiek dat ik in het vijfde middelbaar leerde kennen door Pol Raes, den beste leraar nederlands aller tijden. 

Ik kwam verder nog volgende dingen tegen:
—         Het gedicht 'Two Roads' van Robert Frost
. Two roads diverged in a yellow wood/be one traveller long I stood...

—         De begrippen 'Weltschmertz' en 'Fernwee'. Twee Duitse woorden die in het nederlands niet bestaan.

Hoewel, Johan... Een Nederlandstalig auteur heeft ooit het woord 'Fernwee' vertaald als 'vertezucht'.

Dat is toch niet helemaal hetzelfde. Vertezucht, dat is goesting voor op verlof te gaan. Fernwee is een veel groter woord, er zit pijn in en verte. Het is een woord dat in woorden niet uit te leggen is. Woorden doen dat woord oneer aan, vind ik.

—         het begrip 'spleen', een begrip dat nauw verwant is met het begrip onheelbare gespletenheid

En zo, via 'spleen' kwam ik uit op het gedicht bij het volgende gedicht.

SLIDE

SPLEEN
IK ZIT MIJ VOOR HET VENSTERGLAS
ONNOEMLIJK TE VERVELEN.
IK WOU DAT IK TWEE HONDJES WAS,
DAN KON IK SAMEN SPELEN.

Al googelend leerde ik vervolgens dat de meeste mensen denken dat dit gedicht geschreven is door Godfried Bomans. Tegelijk bestaat er heel veel discussie over. N
aar het schijnt zou dat gedicht niet door Bomans geschreven zijn, maar wel door Michel Van Der Plas, collegaschrijver en tevens goeie vriend van Bomans. En daar stopt het nog niet, die Michel Van Der Plas zou alweer volgens google dat gedicht gepikt hebben van den Duitse dichter Friedrich Torberg.

Torberg heeft een gedicht geschreven dat de 'Ballade der grossen Müdigkeit’ heet en Michel Van Der Plas zou de laatste alinea van dat gedicht vertaald, gepikt en bewerkt hebben —ik weet niet just in welke volgorde — tot dus het gedicht 'Spleen'. Toen  ik dat gedicht , de Ballade der grossen Müdigkeit, begon te lezen, kreeg ik plotseling terug wat helderheid in mijne kop.

SLIDE
ICH BIN VON GROßER MÜDIGKEIT BEFALLEN,

UND ALLES, WAS ICH WEIß, IST MIR ZUR LAST.
DER MENSCHHEIT JAMMER HAT MICH ANGEFAßT
UND KOMMT IN IMMER KÜRZERN INTERVALLEN.

Dus voor iedereen die geen duits verstaat:  Torberg legt hier in deze eerste strofe uit dat hij door een hele grote muugte is overvallen. Na deze eerste strofe legt hij in de drie daaropvolgende strofen uit dat hij oud en versleten is, dat hij alles al eens heeft meegemaakt en dat hij niks niet meer verlangt. Het enige wat hij nog wil, is achterwaarts de tijd in duiken.

SLIDE
ICH MÖCHTE RÜCKWÄRTS IN DIE ZEITEN TAUCHEN. (...)

Vervolgens vertelt hij in 12 heerlijk rijmende strofes, die allemaal beginnen met 'ik möchte' dat hij terugverlangt naar die ultieme eersten tijd. Hij wil  gelijk een kind met grote ogen en verwarde zinnen den dag in duiken. Terug opnieuw beginnen. Leren spreken. Leren hoe hij heet en waar hij woont. Hij wil achterover in zijn kussen zinken en alles vergeten wat hij weet. Zo komt hij dan uiteindelijk tot zijn finale strofe

SLIDE
ICH MÖCHTE ALLES, WAS ICH FÜHL, NICHT FÜHLEN
UND GANZ ALLEIN SEIN ... NEIN, NICHT GANZ ALLEIN:
ICH MÖCHTE GERN ZWEI KLEINE HUNDE SEIN
UND MITEINANDER SPIELEN.

Toen ik deze laatste strofe las, werd dat abstract gemis zoals  Adriaan daarnet melancholie definieerde, plotseling terug wat hanteerbaarder. Door dat gedicht zag ik melancholie ineens niet meer als een gemis zonder oorzaak, maar als een verlangen. Een verlangen naar een verloren paradijs. En dat is iets waar ik eigenlijk veel meer mee kan. Omdat een verlangen — zelfs al is het onvervulbaar —  dingen in beweging zet.

En toen moest ik  aan dat interview denken dat Adriaan naar mij had gemaild waarin Luk De Vos met andere woorden eigenlijk exact hetzelfde zei.

SLIDE
Echt geluk is alleen maar weggelegd voor kinderen, vrees ik.
Kinderen jonger dan vier. We kunnen dat nooit meer bereiken.
Maar het is onze plicht en onze taak als mensen
om opnieuw zo gelukkig te willen worden
het is een na te streven ideaal
en het nastreven van een ideaal is iets waar altijd gods zegen op rust
(om het met reve te zeggen)
het is namelijk iets heldhaftigs
(Luc De Vos, geïnterviewd door Christophe Vekeman, in De Morgen)


ADRIAAN LEEST

Ik heb een tijdlang dagelijks op Rotterdam gereisd met de trein. Door mijn dagelijkse aanwezigheid in Rotterdam Centraal moet ik zijn opgevallen bij de plaatselijke drugsdealers die mij blijkbaar voor een Antwerpse collega aanzagen. En al moest ik hen keer op keer ontgoochelen - 'sorry, ik ben maar een eenvoudige theatermaker' -  toch vond ik het een prettige ervaring. Het opende mogelijkheden. Zo van, 'Hey, drugsdealer, dat zou ik ook kunnen zijn'.

In mijn dagdagelijkse bestaan word ik slechts zelden zo aangesproken. Veel vaker word ik gewezen op mijn leuke (of minder leuke) 'typische trekjes'. Op het feit dat ik veel koffie drink bijvoorbeeld. En dat ik dat telkens doe uit een kopje waar ik het lepeltje laat inzitten (om mijn kopje zo makkelijker terug te kunnen vinden). Of dat ik graag en vaak spaghetti eet. Allemaal waar natuurlijk. Maar het stoort mij tegelijk, omdat ik telkens weer aangesproken word op wie ik al ben, niet op wat ik allemaal nog zou kunnen zijn. 'Zou kunnen'. Mogelijkheden.

Het bevestigt een gevoel waar ik vaak mee worstel. Het gevoel vast te zitten in mijn eigen eindige lichaam. Reeds vanalles te zijn. Nog weinig te kunnen worden.

Toen mijn dochter vijf jaar was, speelden wij vaak dit spel samen. Zij verkleedde zich achtereenvolgens in prinses, fee, konijntje en flamencodanseres. En als ze dan, verkleed en wel, beneden kwam, speelde ik alsof er ook echt een prinses of een flamencodanseres het huis had betreden. We vonden dat allebei even hilarisch.

Vooral de ontmaskeringsscène aan het einde, waarbij mijn dochter me trots kwam vertellen dat al die creaturen niet echt in ons huis waren, maar dat zij het telkens was die ze speelde. Ten bewijze toonde ze dan haar 'gewone' kleren, die ze onder de diverse kostuums droeg.

Sinds ik onderzoek voer in de melancholie ben ik nog meer van dit soort spelletjes beginnen houden dan voordien. Ik ben ze zelfs als een deel van mijn opvoedkundige taak beginnen beschouwen, net als voorlezen, wat ik iedere avond ontzettend uitgebreid doe.

Als kinderen, behalve de plicht om te leven, één plicht hebben, dan wel deze: de plicht om te spelen. Net als lezen, scherpt spelen het empatisch vermogen aan, de verbeelding ook (die twee zijn nauw verwant).

Empathie en verbeelding komen in je latere leven (is dat niet het einddoel van de opvoedkunde: het latere leven?) voor vanalles en nog wat van pas. Maar het meest van al om nog meer te spelen. Om te blijven spelen, ook al ben je inmiddels verschrikkelijk volwassen geworden.

Wie speelt, is in beweging. En wie in beweging is, krijg je moeilijker te pakken. En wie moeilijk te pakken is, is vrijer en onbezorgder. Gelukkiger dus.

SLIDE

Terwijl ik stond te kijken, kwam ik tot een besef
dat me sinds die tijd niet meer losgelaten heeft.
Dat het leven ondraaglijk is.
Het doet aan alle kanten pijn.
En hoe je ook kronkelt,
je kan niet aan de slagen ontsnappen.
Je moet keuzes maken, en elke keuze is verkeerd.
(Anne Provoost in de roman 'Vallen')

Deze zin uit 'Vallen' van Anne Provoost schoot mij ineens weer te binnen toen ik mij zat af te vragen of melancholie een levensgevoel is waar ik simpelweg mee geboren ben of eerder iets dat er zachtjesaan bij mij is ingeslopen. Anne Provoost beschrijft hier heel scherp het moment waarop haar hoofdpersonage, de tienerjongen Lucas, ineens - Paulus-wordt-van-zijn-paard-gebliksemd-gewijs - inziet dat het leven op zijn zachtst gezegd teleurstellend is, een eenzame, zinloze, wanhopige strijd.

Mij komt het voor dat ik daar zelf eerder stukje bij beetje achterkwam. Zonder een concrete, laat staan een spectaculaire aanleiding. Maar het resultaat was hetzelfde: ik deed een inzicht op dat op zich al geen pretje is en waar ik het ook nog eens de rest van mijn leven mee zou moeten doen. Vraag is of dat erg is?

SLIDE / ADRIAAN IN AUDIO

 

Beste Johan,

 

Ik denk dat het inzicht dat het leven teleurstellend is, een eenzame, zinloze,
wanhopige strijd, een zinvol inzicht is. Een inzicht dat het waard is om mee te leven.
Niet iets om te ontkennen, maar om te erkennen. En vervolgens iets mee aan te vangen.

 

nadat kik dezen tekst heb gelezen
wij zaten toen in de klatsch
toen heb kik dees tegen hem gezegd:

 

Adriaan, eigenlijk verschillen wij heel hard
Ik heb dat eigenlijk  nog nooit zo ervaren,
wat gij hier nu zo schrijft
dat het leven een teleurstellende bedoening is
nen eenzamen zinloze wanhopige strijd.

 

ik vind dat helemaal niet

 

pas op, ik ben het wel met u eens dat het leven zinloos is
in de zin dat kik juist gelijk gij ook niet geloof
dat er een soort onzichtbaar, verborgen plan bestaat dat richting geeft aan de manier waarop dat de wereld draait en evolueert

 

Maar het verschil tussen ons is:
ik ervaar dat inzicht niet als problematisch of teleurstellend

 

Ik heb het gevoel,
en het straffe is dat kik daar zelfs geen moeite voor moet doen,
dat kik met mijn eigen leven, zin geef aan het leven.

 

endat is niet iets dat ik als een verdienste beschouw
dat is ook geen keuze ofzo
ik zit gewoon zo ineen

 

ik vind het leven is zinloos
maar dat is niet erg
dat is zelfs tof
want daardoor kunde zelf kiezen
wat voor zin dat ge aan uw leven geeft

 

en toen ineens
ontplofte der iet in mijne kop

 

ik besefte
fuck, wat kik nu allemaal aan het zeggen zijn
dat is totalen totalen bullshit
ik zat daar met mijne koffe voor mijne neus
en ik besefte dees is kul

 

ik begon mij ineens ook te schamen
ik schaamde mij
voor de zelfoverschatting,
voor het idiote zelfvertrouwen

 

en ik hoor mijn eigen
terug opternief zeggen
dat het leven geen zin heeft
ik ervaar dat inzicht niet als problematisch

 

en ik wier kwaad op mijn eigen
wat een afschuwelijke dikkenekkerige zinnen

 

in ne flits zag kik mijn eigen leven in een ander leven
liggend in een bed in een ziekenhuis
wetende dat elke dag mijne leste dag wat dichter komt

 

ik zag mijn eigen in een ander leven
lopend langs een strand
mijne kop kop gevuld met het besef
dat kik mijn eigen aan het verliezen zijn

 

ik zag mijn eigen in een ander leven
zittend op de grond
tussen nen hoop brokstukken van een kapotgeschoten huis
met een dood kind in mijn armen

 

en ik hoor mijn eigen tegen mijn eigen zeggen
dat het leven geen zin heeft
ik ervaar dat inzicht niet als problematisch

 

en ik besef heb mijn eigen daarjuist vervloekt

 

tegelijk schoot der nog een tweede gedachte door mijne kop
en dat was
dat wat kik juist gezegd had,
datdat niet alleen belachelijk was
maar ook gewoon niet waar
want ineens herinnerde kik mij
dat kik ooit
op een moment in mijn leven,
ook echt omver gebliksemd zijn geweest
en dat kik toen ook echt de totale zinloosheid heb gezien en beleefd

 

Ik was een jaar of zeventien, achttien
ik had van ne vriend een cassette gekregen
met daarop een oudejaarsconference van freek de jonge
en daar stond een verhaal op van amper tien minuten over een kistje

 

En dat verhaal dat gaat als volgt
der was is nen houtsnijer
en die had zijn heel zijn leven hout gesnejen
zelfs als die geen hout sneed
dan sneed die nog hout

 

en op nen dag beslist die houtsnijer
om met dat houtsnijen te kappen
en hij besliste ook nog
om het laatste dat hij gesneden heeft, een kistje,
om dat weg te geven a
an de eerste de beste jonge gast die zijn huis passeerd
nu die eerste de beste jonge gast dat blijkt prana te zijn
en hij zegt tegen prana
dat hem de wereld rond moetzewerven
en dat hem een jaar later moet terugkomen
en dan krijgt hem de sleutel van het kistje
want in het kistje zit een geheim

 

nu als prana een jaar later terugkomt
moet hij de sleutel niet hebben
want dat hem gezien heeft
hoe dat de mens ieder geheim
dat hij aan de schepping onfutseld heeft
dat hij hij dat ontluisterd of verminkt heeft
en hij wil het geheim het geheim wil laten
en de houtsnijder vindt dat goed en zegt
dat hij de sleutel dan maar weg moet gooien
in een sloot ofzo, sleutels horen in sloten

 

Prana neemt het kistje mee naar huis
en hij koestert zijn geheim
en op den duur wilt iedereen weten wat er in dat kistje zit
den bakker probeert prana te overhalen met een paar broden
de beenhouwer gaat eraan voor een halve koe
den brouwer voor zes bakken bier
op nen dag staat er zelfs een griet in zijn huis
een keiknappe griet
die dat zonder iet te zeggen het stof begint af te doen
waarop dat prana in enen trok vollenbak verliefd op die griet wordt
en vraagt of dat zij met hem wilt trouwen
en zij zegt ja mits
mits zegt ze, gij mij vertelt wat er in het kistje zit
prana is teleurgesteld
en stuurt haar weg
en kijkt haar triestig, melancholisch zelfs,
na als ze wegloopt

 

en zo wordt dat kistje wordt door de jaren heen
altijd maar groter en belangrijker
tot datdat op den duur voor hem
alles betekent

 

en dan op een dag als prana thuiskomt van een wandeling
blijkt zijn huis omsingeld te zijn door soldaten
en staat er ne politicus voor zijn deur
die hem zegt
dat de toestand van het land
het niet langer toelaat
om het geheim in het kistje te laten
omdat het wel eens de oplossing
voor al onze problemen zou kunnen zijn

 

Prana stormt naar binnen
en hij ziet
het kistje
dat op tafel staat
open
en hij roept dat ze dat kistje terug dicht moeten doen
en dat ze dat terug moeten zetten waardatdat stond
want dat hij niet wil weten wat er in zit

 

maar die politicus lacht
schamper
het kistje was leeg
ik heb u van niks beroofd
hoogstens van een paar illusies

 

prana kijkt naar het kistje
en hij kan zich niet voorstellen
dat wat hij nu meemaakt
datdat ook niet een onderdeel van het geheim zou zijn

 

hij kijkt naar het kistje
en hij ziet dat dat gisteren voor hem nog alles was
datdat nu ineens niks niet meer is
en hij kan niet anders dan concluderen
dat alles gelijk is aan niks
dat het in het leven,
niet alles of niks is
maar dat alles niks is
en niks alles

 

en hij belt hij naar die vrouw die met hem wou trouwen
en hij zegt
alles is niks
aon, zegt zij
dan wil ik wel met u trouwen

 

een half jaar later is ze zwanger
en ze krijgen ne zoon
en als zijn zoon tien jaar is
vraagt die aan zijn vader
wat er in het kistje zit
en prana zegt
euh niks eigenlijk
of alles
hij gaat naar het kistje en haalt er een briefje uit
dat hij er tien jaar geleden in heeft gestoken
klein briefke van en hij leest dat hardop voor aan zijne zoon

 

SLIDE
ALLES IS GEDAAN
NIETS HELPT
DOE NIETS

OVERAL KOMT NARIGHEID VAN
NERGENS IS VREDE
WEES NERGENS

IEDEREEN HEEFT HAAST
IEDEREEN IS ONTEVREDEN
NIEMAND HEEFT TIJD
NIEMAND IS GELUKKIG
WEES NIEMAND

dat gedicht, toen dat kik dat
op dat cassetje in mijn kamer hoorde

ik was op dat moment
ne naieve 17 jarige min of meer gelukkige gast
die in vanalles geloofde
in het leven, in de liefde, in de toekomst
en dat gedicht,
allé, de zinloosheid
gelijk als die verwoord wordt in dat gedicht
dat was echt ne slag in mijn gezicht
dat heeft mij toen echt omver gebliksem

ik viel
en ik zijn vervolgens
de volgende vier uur
niet meer gestopt met vallen

ik wist niet meer wie kik was of voor wat ik leefde.

en ik zijn toen gevlucht
ik wou mijn eigen leven ontvluchten.

en het was zondag
dus op zich had ik alle tijd om te vluchten
ik moest er zelfs niet voor spijbelen
ik ben toen naar het station gegaan
en daar heb kik
zonder kaartje
zonder te weten naar waardat die reed
den eerste den beste trein gepakt
ik zien wel waardak uitkom

nu, dat bleek ne stoptrein naar brussel te zijn
waardoor dat kik drie kwartiers later
nog altijd maar just tot in mechelen was geraakt

en dan ben kik daar uitgestapt.

Ik was nog nooit in Mechelen geweest. Dat was alsof ik nu naar Sao Paulo zou gaan.Ik ben dan door Mechelen beginnen dolen. En na een uur of twee ben ik daar, ik weet ook niet waarom, een kerk binnengestap. Die kerk was op dat moment helemaal leeg. En na vijf lange lege minuten, waarin niemand de kerk binnenkwam, ben ikin het midden van die kerk,centraal op het altaar gaan zitten. En dan heb kik daar, terwijl ik daar zo zat, met mijn beentjes bengelend in de lucht, in mijne kop een gedicht gemaakt. Want ik had genen bic bij, dus ik moest dat gedicht maken en van buiten leren tegelijk.

Ik dat gedicht in het Engels geschreven. En dat is heel maf, want ik kon toen helemaal nog niet zo goed Engels, maar toch heb ik het in het Engels gedaan. Ik wist dat sommige zinnen niet klopten. Ik wist dat een Engelsman mij verkeerd ging begrijpen,maar dat hield mij toch niet tegen. Want ik wist wat ik er zelf mee wou zeggen. En daarbij, dat gedicht was niet bedoeld om aan Engelsmannen voor te dragen.

SLIDE
WHAT'S THE SENSE OF BEING
IF I TOMORROW DIE
BEING SENSE IS UGLY
REASON 'S JUST A LIE

THIS SONG IS ONLY LIVING
AS CREATURE OF MY MIND
UNNECESSARY THINKING
'CAUSE NOTHING WILL BE FOUND

I KEEP WALKING ROUND IN CIRCLES
I'LL STARVE IF I DON'T LIE
I WANT TO HAVE A PURPOSE
IF I TOMMOROW DIE

en met dat kik dat gedicht gemaakt had
en in woorden benoemd had,
wat eigenlijk in woorden niet te benoemen is

 

stopte kik met vallen
en landde terug op met mijn twee voeten op de grond
ik zijn van dat altaar gesprongen
ik zijn die kerk uitgewandeld 
en terug naar huis gegaan

 

en dermee
dus
sorry adriaan
voor watdat kik daarstraks allemaal
tegen u aant zeggen heb gewest

 

ADRIAAN LOOPT OP JOHAN TOE, ZEGT DAT HET OK IS EN PAKT JOHAN EENS GOED VAST / DAARNA LOPEN ZE HAND IN HAND NAAR JARDIN OM EERST NAAR DE VOGELS TE KIJKEN EN DAARNA HUN EIGEN DING TE DOEN, ONTSPANNEN EN WEL (STRETCHOEFENINGEN ENZO), ZODAT HET PUBLIEK OOK EVEN EEN PAUZEGEVOEL KRIJGT)

 


VIDEO: MARIE PLANSJEE: https://www.youtube.com/watch?v=8hF2V-9lZkE

 

 

 

DEEL 2: MELANCHOLIE ALS PRODUCTIEVE KRACHT
"Ga naarbuiten, ga wandelen!"

Tijdens het symposium I love Melancholy in Leuven noemde theatermaker en filosoof Pieter De Buysser de melancholie een soort van 'huisje' dat je voor jezelf bouwt. Volgens mij bedoelde hij daarmee dat het inzicht dat het leven een teleurstellende bedoening is, ook iets veiligs, iets troostends en beschermends heeft, iets waar veel mensen zich graag en makkelijk in wentelen. Maar hij zei ook: dat huisje staat er, je kan er altijd terug naartoe.

Met andere woorden... ‘ga naarbuiten, ga wandelen!’

 

JOWAN LOOPT NAAR RECHTS, ZONDER IPAD

 

Of, om het met een oude oproep van Luc De Vos te zeggen, in de song ‘Ik doe mee’: doe mee!

SLIDE + JOHAN LEEST VOOR / DIT HOOFDSTUK WORDT VANAF NU RITMISCHER, NIET SNELLER, MAAR MET EEN GOED TEMPO IN DE AFWISSELING VAN DE QUOTES VAN JOHAN EN DE TEKSTEN VAN ADRIAAN

SLIDE

ZORGELOOS MET MENSEN SAMEN ZIJN
IS NIET ZO MOEILIJK ALS HET LIJKT
EEN VRIENDELIJK WOORD EN EEN GLIMLACH
EN EEN OOR DAT WIL LUISTEREN

IK TWIJFEL NIET TE LANG EN IK DOE MEE
IK DOE MEE
ZE REKENEN OP MIJ EN IK DOE MEE
IK DOE MEE

VROEGER HAD IK NIEMAND NODIG
IK DEED HET ALLEMAAL ALLEEN
NU DOE IK MEE MET DE VOORUITGANG
MET AL MIJN BROEDERS OM MIJ HEEN

WIE TWIJFELT, KOMT TE LAAT

EN IK DOE MEE.

(Gorki, Ik doe mee, Vooruitgang)

Vraag: is dat veilige huisje dan de melancholie? Nee! De volledige gedachte is de melancholie. De bescherming die het huisje biedt, maar ook de mogelijkheid die zo'n thuisbasis je geeft om uit wandelen te gaan en uit te zoeken wat je zoal betekenen kan in de wereld. Wie zich opsluit in zijn huisje kan geen rol van betekenis spelen in de wereld. Ook dat kan een legitieme keuze zijn. Maar het is niet de mijne.

SLIDE
ER IS VEEL MAN,
ER IS ZOVEEL
DAT JE NIET MEER ZIET
WAAR HET OM GAAT.

ER IS ZOVEEL
DAT JE NIET MEER ZIET
DAT WE ER AL ZIJN.
(Theo Maassen in zijn conférence Functioneel Naakt)

In een interview sprak actrice Clara Cleymans over het feit dat kinderen op hun twaalf jaar al heel wat van de topervaringen die het leven te bieden heeft, achter de rug hebben. Paardrijden bijvoorbeeld, bezoekjes aan Disneyland, voet zetten op een vreemd continent, zwemmen met dolfijnen, enzovoort.

Haar alternatief was simpel: niet doen! Minderen! Afbouwen! Stukje bij beetje! Later kan je er meer van genieten! En meer van dat.

Ook heb ik meegemaakt hoe een vriend van mij, die aan een depressie leed, de tip kreeg om naar Afrika te reizen om zich daar te vervreemden in wat door ons als een cultuur van ‘niks hebben en toch gelukkig zijn’ wordt gezien. Waarom is dat? Antwoord: omdat wij, verwende westerlingen, zowat alles hebben en toch niet gelukkig zijn. Een verschijnsel dat ons maar blijft frapperen. Maar zouden we willen ruilen met die Afrikanen? Nee! En zij met ons?

Wie de melancholie te lijf wil wordt zowat altijd een vlucht naar achteren aangeraden: varianten op soberheid en meditatie. Een keuze voor ‘minder’, voor ‘weinig’.

Het is precies dat wat mij stoort. Ik wil net erg graag leven in ONS soort wereld. In het vrije westen, anno 2017. Waarin we alles en meer hebben. Leren om kunnen gaan met veel. Gelukkig zijn met alles. Dat komt de mens die ik ben pas voor als een uitdaging.

SLIDE + JOHAN LEEST / ONMIDDELIJK NA LAATSTE WOORD ADRIAAN

KIJK, IK BEN GEBOREN IN 1962.
TOCH GEBRUIK IK DIKWIJLS HET WOORD 'VOOROORLOGS'
OM DE WERELD WAARIN IK BEN OPGEGROEID TE OMSCHRIJVEN.
EN SOMMIGE MENSEN ZULLEN MIJ MISSCHIEN TEGENSPREKEN
MAAR VLAANDEREN IN HET JAAR 2014
KAN IK NIET ANDERS DAN EEN PARADIJS NOEMEN.
IN MIJN TIJD WERD ER LETTERLIJK GEWACHT MET GENIETEN
TOT DE MENSEN EINDELIJK EENS MET VAKANTIE KONDEN.
TERWIJL DE WERELD NU, DAT IS ÉÉN GROTE SPEELPLAATS.

(Luc De Vos, interview Christophe Vekeman in De Morgen)

In wat achteraf een van zijn laatste interviews bleek te zijn, vertelde Luc De Vos over de ergernis die hij voelt als zijn zoon zich verveelt. "Desnoods geef ik hem geld om een Nintendo te gaan kopen", zei hij. Ik vond dit verfrissend om lezen. Opvoedkundig allicht niet erg correct, maar de gedachte dat het voor een kind, in de wereld vandaag, haast een zonde is om zich te vervelen en malcontent te zijn, staat mij heel erg aan.

We leven in een fantastische tijd. We hebben alles. Maar in plaats van er gebruik van te maken, lijken we er liever aan te lijden.

Nogal wat mensen verwerpen het 'hebben'. Ik wil graag voorstellen om het 'hebben' vooral te houden. Om van het hebben te houden. Om het er gewoon bij te nemen. Het hebben hoeft namelijk geen probleem te zijn, zolang ons 'zijn' ons er maar in volgt.

Wij hebben veel. Wij hebben alles. Dus zijn we bang. Bang om dat alles weer te verliezen. Ik stel voor om die angst achterwege te laten. Om die angst te vervangen door het geloof in het feit dat het paradijs ER NU REEDS IS.

We zouden op slag betere, gullere, meer empatische aardbewoners worden. Betere gastheren ook, voor al wie op onze kusten aanspoelt. Mensen die meer te bieden hebben dan de allerhipste sneakers of de meest belangwekkende smartphone. Dat OOK natuurlijk! Maar vooral ook een identiteit - want dat is waar 'zijn' over gaat, over identiteit!- die ermee matcht.

Eens we een dergelijke 'staat van zijn' gevonden hebben, zullen we in geen tijd de liefde uitvinden. En daarna in één moeite door de rechtvaardigheid! Want daar zijn we zo stilaan eens aan toe.

Adriaan,

(dit stuk was op de premiere nog veel te lang en een beetje te uitleggerig, en dat is in deze versie al wat aangepast)

gij zegt dat we van het hebben moeten leren houden
dat we het feit dat er zoveel is
dat we daar niet tegen moeten vechten
maar dat we dat moeten omarmen

 

ik heb daar een tijdje geleden met mijn vrouw
nog ambras over gemaakt

 

wij waren op weg naar een vriendin die aan de zee woont
en in den ottto was tineke
zo tegen mij bezig

dat ze soms zo zot wordt
van het stad
van al het lawijt en de drukte

en dee auto’s en de vuiligheid
en dat er zo veel winkels zijn tegenwoordig
en dat die vol liggen met allemaal brol

vooral van die brol eigenlijk
der is tegenwoordig zoveel brol

 

zo zei ze dat
der is zoveel brol
en ik word daar onrustig van
daarom zei ze
soms zou kik echt willen verhuizen
ik heb nood aan nen horizon
aan een plek waardat ge bomen hebt en groen
en vogels en echte dingen die groeien en ontstaan
en toen begon tineke tegen mij over authenticiteit
en over schoonheid
en dat ge dat tegenwoordig
altijd maar minder en minder
tegenkomt

 

en het maffe was
dat kik mij eigenlijk wel een beetje aangevallen voelde
want wij wonen in tstad
en ik wil daar niet weg
ik woon daar supergeire

ik heb schrik dat als kik op den buiten gaan wonen
dat kik daar int slaap gaan vallen
en dat kik daar niks niet meer gaan meemaken
komt er nog is bij
dat kik ook een beetje het gevoel had
dat zij aant zeggen was
dat het vroeger eignlijk beter was
en daar zijn kik echt allergisch aan
a ge dat tegen mij zegt
ik krijg daar direct puisten van
ik trek daar echt van in blazen

 

maar wat kik nu allemaal aan zeggen zijn
dat heb kik toen eigenlijk allemaal niet gezegd
ik zei iet helemaal anders
ik zei
schattie de onrust die gij in de stad ziet
volgens mij zit die niet per se in tstad
maar zit die in vooral in u

 

en als gij zegt dat ge wilt verhuizen
dan zegde gij eigenlijk
dat ge uw eigen wilt ontvluchten

en dat gaat niet
ge kunt uw eigen niet ontvluchten
alle ja
soms lukt dat efkes
want dat zitte daar op den buiten
en dan voelde u nen tijd goed

maar uiteindelijk komde uw eigen toch altijd terug tegen
balve als ge uw eigen echt kwijt zijt
dan moete naar nepal
want als ge uw eigen kwijt zijt
dan moete naar nepal
want al mijn vrienden die dat hun eigen kwijt waren
die zeggen dat
in nepal
daar ben kik mijn eigen tegengekomen

 

en schattie
wat kik ook heb
dat is
dat kik vind dat gij eigenlijk hetzelfste zit te zeggen

als mijn tante op dat familiefeest van uwe nonkel

 

mijn tante die had daar toen zo aan tafel zitten zeggen
dat het leven vroeger veel simpeler
veel aangenamer
en ook veel onschuldiger was
en daarna heeft die zo
om dat te bewijzen
tijdens de karaoke

want mijne nonkel dat is zo ne themafeestnonkel
en het thema van dat feest was karaoke
heeft die toen
het dorp
van wim sonnevelt gezongen

 

wat leefden ze eenvoudig toen
in simpele huizen tussen groen
met boerenbloemen en een heg

 

en langs het tuinpad van m'n vader
Zag ik de hoge bomen staan
Ik was een kind en wist niet beter
Dan dat 't nooit voorbij zou gaan

 

en toen dat kik dees allemaal tegen tineke zei
toen wier die heel kwaad

 

tineke zei
ten eerste eh jowan
als kik tegen u over een probleem begin
of iet waardat kik met zit
dan zeg kik dat niet aan u met de bedoeling
dat gij dat dat allemaal zou beginnen analyseren
en dat oplossen en te zeggen
wat kik allemaal moet doen
ik wil gewoon dat gij naar mij luistert

 

en ten tweede zei tineke
ik vind absoluut niet
dat het vroeger beter was als nu
maar als gij zegt
dat die onrust die kik in de stad zien
dat die niet in de stad zit
maar in mijne kop

dan word kik daar echt heel kwaad van

 

want daarmee ontkende gij de werkelijkheid vind kik
want het is tegenwoordig echt wel
veel drukker in tstad dan vroeger
der wonen veel meer mensen in tstad dan tien vijftien jaar geleden
der zijn ook echt veel meer otto’s

en der zijn tegenwoordig ook veel meer winkels
en iedereen koopt maar en koopt maar
en
nòg gsms en nòg computers en wasmachienen
en dat gaat allemaal
ook écht veel minder lang mee dan vroeger
die radio van olle moeder en olle vader
die marcheert nog altijd

 

der is echt wel veel veel meer brol als vroeger

 

en toen zei tineke
dat er toch één lichtpuntje was
en dat is
dat der tegenwoordig niet alleen veel meer brol is als vroeger
maar dat er tegelijk ook
veel meer schone en goeie dingen zijn
alleen vinden we daie niet meer terug tussen de rommel
dat is al

 

en ik kon niet anders als haar gelijk geven
wat ze zei
dat klopte gelijk als een bus

 

en toen zei kik
schattie ge hebt gelijk
en ik wier daar zo wat tristig van
en zij wier een beetje blij
want
gij hebt gelijk
dat is ne zin dat die echt supergeire hoort
en dat komt
omdat kik maar heel zelden zeg
dat is eigenlijk nen diamanten zin
als die uit mijne mond komt

 

en savonds toen dat wij van de zee terug naar huis reden
toen zijn wij neffe dottostraat in zo een wegrestaurant iet gaan eten
want wij hadden niks niet meer in huis
en wij wouen ons kinderen weer niet zo van die vettige brol
zo fritten of pizza geven
maar dat is ons toch niet gelukt
want die hebben daar dan
schnitzel met frieten en mayonaise geten

 

en toen vroeg kik zo aan tineke
maar schattie
hoe moete we daar dan allemaal met omgaan
wat is de oplossing

 

en toen zei tineke
verhuizen
en toen dat ze de schrik in mijn ogen zag
moest ze lachen
want dat was een grapke van haar

 

en ze zei
nee

ik denk dat ge uw eigen moet trainen

 

dat iedereen voor zijn eigen
de juste slag moet vinden
om door den brol door te zwemmen

 

ge moet uw ogen trainen
zodanig dat ge in staat zijt
om door den brol door te kunnen zien

 

en ook uwe geest
want als ge de goei dinges
vantussen den brol uit wilt halen
dan hedde rust nodig en aandacht

 

en dat is niet gemakkelijk
dat lukt den ene dag
al wat beter als den andere
maar hoe meer dat ge daar voor traint
hoe beter dat ge daar in wordt

 

en toen vroeg kik
dus als ik het goed verstaan
wilde gij dus niet persé verhuizen ?
en toen zei tineke
nee, nee
een buitenverblijf is ook al goed

 

 

 

SLIDE/LIED: THE LAZY SUNBATHERS

THE LAZY SUNBATHERS

 

A WORLD WAR
WAS ANNOUNCED
DAYS AGO.
BUT THEY DIDN'T KNOW
THE LAZY SUNBATHERS.

 

(The Lazy Sunbathers, Morrissey, Vauxhall and I, 1994)

 


Beste Johan,

 

Aan dit nummer moest ik denken toen we het hadden over de link tussen melancholie en politiek.

 


Al in de eerste strofe van dit lied, roept Morrissey met veertien eenvoudige woorden een heel tafereel op. Ik stel er mij gigantische oorlogsschepen bij voor die traag en dramatisch opdoemen aan de horizon, kleinere landingsboten die naar de kust varen, tientallen jeeps en tanks en honderden soldaten die gelost worden op het strand. En dat alles terwijl een stel onwetende zonnebaders, ingesmeerd en wel, de koptelefoon op het vege hoofd, languit op datzelfde strand liggen te liggen.

De meeste mensen onthouden uit The Lazy Sunbathers vooral hoe de zonnebaders door Morrissey bekritiseerd worden omwille van hun luiheid en desinteresse. Zelf heb ik het gevoel dat Morrissey niet zozeer of niet 'alleen maar' commentaar heeft op de luie zonnebaders, maar dat hij tegelijk hun verdediging op zich neemt.

Zijn het immers niet eerder de bedenkers van die lang van tevoren aangekondigde wereldoorlog die ernaast zitten? Of 'nog meer ernaast' dan die arme, onwetende zonnekloppers die allicht tot de eerste slachtoffers van de zopas gelande stormtroepen zullen behoren?

Doordat Morrissey de nakende oorlog eerder achteloos behandeld en redelijk diep ingaat op de gammele 'staat van zijn' der verzamelde zonnekloppers dreig je dat haast uit het oog te verliezen, alsof de wereldoorlog 'maar een detail' is.

 

 

 

Krachtiger en strijdbaarder klinkt diezelfde Morrissey ten tijde van The Smiths in 'Shoplifters of The World - unite and take over'.

 

Een van de meest strijdbare quotes uit het lied gaat als volgt:

 


SLIDE

MY ONLY WEAKNESS IS A LISTED CRIME
BUT LAST NIGHT THE PLANS FOR A FUTURE WAR
WAS ALL I SAW ON CHANNEL FOUR

 

SHOPLIFTERS OF THE WORLD
UNITE AND TAKE OVER

 

(Shoplifters of the unite, The Smiths, Louder than bombs, 1986)

 

Weer een oorlog dus, of de plannen ervoor. En ook nu bedacht door de groten der aarde. Tegenover hen plaatst Morrissey opnieuw een stel weerloze schlemielen. Daarnet de zonnebaders, nu de kleine winkeldieven.

 

 

 

Tegenover de macht de weerloosheid plaatsen. Dat klinkt als een zwaktebod. Of niet?

 

SLIDE

 

IK WIL EEN BEKENTENIS AFLEGGEN.
IK WIL BEKENNEN DAT IK MIJ VOORNAMELIJK BESCHOUW ALS TOTAAL WEERLOOS.
WANHOOP IS DE DUIDELIJKSTE SPIEGEL VAN DE MENS.
WE HEBBEN ER ALLEMAAL MEE TE MAKEN.

 

IK BEN OOK VERONTWAARDIGD IN DE WARE ZIN VAN HET WOORD.
IK WIL BEKENNEN DAT IK MIJ IN MIJN WAARDIGHEID AANGETAST VOEL
DOOR WAT IK IN DE WERELD ZIE GEBEUREN.

 

VOLGENS MIJ HEEFT HET LEVEN GEEN ZIN.
WAT JE MET DAT ZINLOZE DOET, HEEFT DES TE MEER ZIN.
HET LEVEN IS EEN MYSTERIE DAT JE NIET KAN OPLOSSEN.
IK BEN TOTAAL MACHTELOOS.
MAAR NIEMAND KAN MIJ ERVAN WEERHOUDEN
OM MET DIE ONMACHT IETS TE DOEN.

 

(Wannes Van de Velde, in een interview halfweg de jaren '90)
 
toen dat kik dees interview las
want den adriaan heeft heel dat interiew naar mij gemaild
toen kreeg kik daar nen ongelooflijke flash van

 

Wat kik in deze tekst las
dat is dat wanhoop eigenlijk zo de bron is
waaruit dat alles wat wannes van de velde gemaakt heeft

zijn liekes en wie dat hem is
datdat allemaal uit de wanhoop is ontstaan

 

En mijne flash was
datdat mij keihard aan sjestov denken

 

en sjestov dat is ne russische filosoof
en ik ken niks van filosofie
maar die zijn kik zo is ergens tegengekomen
en dat is echt mijne lievelingsfilosoof

 

en dat is bij sjestov ook zo
sjestov zijn filosofie is ook echt uit de wanhoop geboren

 

sjestov die heeft toen dat die nog heel jong was
aan het begin van zijn carrière
ook zo periode meegemaakt
dat die niet meer wist wie dat hij was
en voor watdat hem leefde

 

maar juist gelijk wannes van de velde
is die der toen toch ook in geslaagd
om die wanhoop constructief te maken

En hij heeft dat gedaan
door een filosofie te ontwikkelen
die extreem levenslustig
wild en onrustig is

 

Sjestov voerde ne vurige strijd tegen de logica
tegen het dictaat van oorzaak en gevolg
die geloofde dat ge het leven niet in de hand had

 

dat ge het leven
niet kunt controleren met orde en structuur
maar dat ge het toeval moet accepteren
dat ge de onzekerheden van het leven
simpelweg onzeker moet laten zijn

 

en de enigste manier om dat te doen
zo zegt sjestov
is door te vertrouwen
en vertrouwen is niet meer of niet minder
dan het accepteren
dat ge nooit alles kunt weten of begrijpen
dat is eigenlijk de stok waarmee dat ge
over de onzekerheid heen kunt springen

 

en dat is niet gemakkelijk
maar als ge dat kunt
als ge u daar aan kunt overgeven

 

dan gebeurt er een wonder
want op die moment veranderen die onzekerheden in mogelijkheden

 

en den Adriaan en ekik
wij zijn eigenlijk juist hetzelfste aan het doen
gelijk sjestov en wannes van de velde

 

alletwee vinden wij, geloven wij ook
dat het leven zinloos is

 

maar juist gelijk de sjestov en de wannes
houdt dat ons ook niet tegen

 

want dat is duswat adriaan en ik
dus eigenlijk al een uur
al convergerend
dat is naar een punt toe
dus al een uur aant proberen te zeggen zijn:

 

we moeten met dat gevoel
met onze melancholie
iets doen

 

want in die melancholie
woont ook een verlangen

 

een verlangen naar nen andere tijd
nen andere wereld
een ander leven
een verlangen
naar iets anders

 

en aan ons de keuze
blijven we hangen in ons verlangen ?
blijven we treuren om wat er niet meer is ?

 

of doen we iets
maken we iets
iets nieuw
iets wat nog niet bestaat?

 

den Adriaan en ekik
wij hebben het gevoel
dat er op deze vraag maar een antwoord mogelijk is
en dat is vooruit
want we kunnen niet terug
ge kunt het internet niet meer afzetten

ge kunt niet terug opnief maagd worden

 

we moeten voort
we moeten de knopen van onzen tijd ontwarren
want het was vroeger niet beter
het was anders
elken tijd heeft zijn eigen gebreken

 

on doit construer un nouveau destin
we moeten een nieuwen droom bedenken
onszelf heruitvinden

 

we kunnen niet terug
there’s no way back, baby

 

het verleden is gelijk een ei dat ge breekt
daar kunt ge niet terug opternief een ei van maken.
ge kunt er een omelet van maken
een roerei

of een paardenoog
maar niet terug opternief een ei

 

VIDEO: PINGUINFILM START AANSLUITEND OP LAATSTE WOORDEN JOHAN

DEEL 3: MELANCHOLIE ALS VRAAG (DIE WE MAAR NIET BEANTWOORD KRIJGEN))

 
SLIDE
MIJN VADER WERKTE IN DE CHEMISCHE INDUSTRIE
EN IS OP ZIJN NEGENENVIJFTIGSTE,
- NET ALS AL ZIJN COLLEGA'S -
AAN KANKER GESTORVEN.

ER IS EEN TIJD GEWEEST DAT IK TROTS WAS OP MIJN ARBEIDERSAFKOMST.
MAAR ACHTERAF BEKEKEN IS DAT MISPLAATST.

SLIDE
IK VIND HET SPIJTIG DAT IK THUIS NIET MEER BEN GESTEUND
IN MIJN DRANG NAAR 'HET HOGERE'
WIJ HADDEN ÉÉN BOEK IN HUIS: EEN OMNIBUS VAN ERNEST CLAES.
DAT STOND BIJ ONS OP DE SCHOUW.
DAT IS TOCH EEN GROOT VERSCHIL MET DE MEESTE
VAN MIJN VRIENDEN EN KENNISSEN.

SLIDE
HOE VAAK HEB IK NIET MOETEN HOREN:
'ZIT GE WEER OP DIE GITAAR TE PINGELEN!?
STOP EENS MET DAT LAWIJT!'
NU ZOUDEN ZE ZEGGEN (OVERBESCHAAFD)

HÉ, ONZE JONATHAN SPEELT GITAAR!
WE STUREN HEM NAAR HET CONSERVATORIUM.

SLIDE
DRAAGT HET FEIT DAT JIJ JEZELF OP EIGEN KRACHT ONTWIKKELD HEBT
TOT WIE JE BENT OOK NIET BIJ AAN JE AUTHENTICITEIT?

(DENKT NA. DAN, MET STELLIGHEID:)

NEE. IK RUIL VAN HARTE MIJN AUTHENTICITEIT
VOOR EEN KINDERTIJD IN EEN BETERE OMGEVING.
VOOR MIJ MAG JE MIJN AUTHENTICITEIT HEBBEN.

SLIDE
MAAR ER VALT NIETS TE RUILEN, HET IS GEWOON ZO:
IK BEN EN BLIJF EEN KATHOLIEKE ARBEIDERSJONGEN.
DAT IS OOK DE REDEN, DENK IK, WAAROM IK ER NIET TEGEN KAN
ALS MENSEN IN DIT PARADIJS HIER NOG ALTIJD NIET CONTENT ZIJN

IK BEGRIJP NIET WAAR MENSEN ZICH OVER BEKLAGEN
WE LEVEN IN DE BESTE TIJD DIE ER OOIT GEWEEST IS.

SLIDE
IK BEN ECHT EEN LOLTRAPPER, HOOR, MAN, ECHT WAAR.
ONLANGS NOG MAAKTE IK EEN GRAP
WAARVAN IK VOND DAT ZIJ PERFECT WAS.

IK GING NAAR PUKKELPOP, EN OP HET PERRON HIER IN GENT
KWAM IK EEN VRIENDIN TEGEN, DIE ZEI:
HA VOS, GIJ HIER!'
IK ZEI: 'JA, BIEKE, IK GA NAAR PUKKELPOP.

SLIDE
WEL, VOS, DAN MOET GIJ DIE TREIN DAAR NEMEN
EN VOORAAN GAAN ZITTEN,
WANT DE TREIN SPLITST IN LANDEN.'

EN IK ANTWOORDDE: 'WELKE LANDEN? DUITSLAND? FRANKRIJK?'
DAT WAS ZÓ GOED GELUKT, NIET TE DOEN.

DUS IK BEN ECHT WEL EEN LOLTRAPPER, JA. VOILÀ.

(Luc De Vos, in zowat zijn laatste interview, C. Vekemans, De Morgen)


SLIDE/JOHAN IN AUDIO
Beste Adriaan,
Ik heb zonet het interview met Luc De Vos gelezen.
Eigenlijk kunnen we het niet meer beter zeggen...

Hij heeft het gezegd.
Maar laat ons wel achter met de vraag:
waarom heeft hij ons dan toch verlaten?

ADRIAAN ZEGT DIT LOS VAN DE COMPUTER

Deze mail stuurde Johan mij toe hij net het interview met Luc De Vos gelezen had, waaruit u zopas weer een aantal quotes kon lezen. Hij maakt daarin een pertinente opmerking: eigenlijk kunnen we hier niks aan toevoegen. En hij stelt een pertinente vraag: waarom heeft hij ons dan toch verlaten.

Om op die vraag toch een beetje een antwoord te geven, stuurde Johan in diezelfde mail een even STRIJDBAAR als WANHOPIG CITAAT mee van zijn favoriete filosoof Sjestov.

SLIDE­­/ADRIAAN LEEST

SJESTOV ZEI DIT AAN HET EINDE VAN ZIJN LEVEN:
En nu de jaren voorbij gaan, valt het me zwaarder en zwaarder
te blijven geloven dat de muren omver gegooid kunnen worden,
dat men de onmogelijkheid kan overwinnen. 

Deze onrust werd ik nooit gewoon. Het maakte me niet rustiger,
integendeel, elke dag kost het me meer moeite, moet ik harder
werken, zwoegen en zuchten, om door te gaan.

Maar zo lang ik ook maar een flintertje hoop bezit, weiger ik te capituleren.
En zelfs zal ik weigeren als alle hoop vervlogen is...

ADRIAAN ZEGT DIT LOS VAN DE COMPUTER

En nadat ik dit citaat tot mij genomen had, heb ik Johan natuurlijk een mailtje teruggestuurd, want zo ben ik...

JOHAN LEES MAIL ADRIAAN VAN DE IPAD

Beste Johan,

Ik stel voor dat we onze lezing over melancholie afsluiten met het spelen van een oud, vergeten Gorky-lied dat 'Het einde is nabij' heet en dienst deed als een B-kantje van de allereerste Gorky-single Anja. Ik zal de gitaar wel doen, als jij mondharmonica speelt.

Ik heb lang nagedacht over waarom het net dit lied moet zijn. Ik denk dat het is omdat werkelijk alle woorden die je in een triest, doch troostend lied verwacht, erin zitten: alleen, nat, koud, dood, nood, moe, droevig, oud, einde,... Dat er een walvis in voorkomt, helpt ook. Die beesten leven dan wel in kuddes enzo, maar ik denk niet dat er een dier bestaat dat nog eenzamer is dan de walvis (op de mens na natuurlijk).

 Het nummer is in G, dus heb je, denk ik, een mondharmonica in C nodig. Tim C. heeft er vast wel eentje liggen ergens. Veel oefenplezier. 

 

 

JOHAN KOMT NAARVOREN / ALLERLEI EXCUSES MAKEND / TIM OF THOMAS KOMT DE MONDHARMONICA BRENGEN

 


SLIDE

 

 

 

HET EINDE IS NABIJ

 

IN BRUGGE IS HET LEVEN ZUUR.
DE MENSEN ZIJN ARM EN DE DRANK ZO DUUR.
JE HOORT ALLEEN PLATEN VAN ELISA WAUT.
DE KOLEN ZIJN NAT EN DE NACHT IS KOUD.

 

DE WALVIS GAAT
RECHT NAAR ZIJN DOOD.
RED LIEVER DE MENS
HIJ IS IN NOOD.

GENT IS ER NOG ERGER AAN TOE.
DE MENSEN ZIJN DIE FEESTEN MOE.
DE JUKEBOX SPEELT EEN DROEVIG LIED.
EEN OUD VERHAAL VAN VERGEET MIJ NIET.

LIEVELING... IK KAN NIET MEER.
HET EINDE IS NABIJ EN MIJN HART DOET ZEER.
HET DOET ZO'N ZEER.

(SOLO)

LIEVELING... IK KAN NIET MEER.

HET EINDE IS NABIJ (4X)

 

Facebook icon
Twitter icon
terug naar boven